“Musisz schudnąć!” – presja w dyscyplinach artystycznych.

,,Musisz schudnąć”, ,,Jesteś za gruba na pokazy”, ,,Będziesz piękniej się prezentować na zawodach, jak schudniesz”, ,,Dostaniesz się do kadry narodowej, jak schudniesz”  –  to tylko niektóre wyrażenia, z którymi niejednokrotnie mają styczność osoby uprawiające dyscypliny o charakterze estetycznym.

Nie da się ukryć, że presja otoczenia na szczupłą sylwetkę jest bardzo widoczna.
Osoby szczupłe są postrzegane jako bardziej atrakcyjne. Media społecznościowe też zasypują nas informacjami o tym, jak szybko schudnąć.

Ale…jaki to ma związek ze sportem? Ano właśnie ma i to całkiem spory.

W tym artykule dowiesz się, co może nasilać zaburzenia odżywiania coraz bardziej powszechne w dyscyplinach o charakterze artystycznym, takimi jak między innymi balet, taniec, pływanie synchroniczne czy łyżwiarstwo figurowe.

Wymagania żywieniowe stawiane zawodnikom

Jak wiemy, prawidłowe odżywianie wchodzi w skład ogólnie pojętego zdrowego stylu życia. Warunkuje utrzymanie zdrowia oraz właściwe funkcjonowanie organizmu.
U zawodników trenujących wyczynowo rola właściwego odżywiania się wzrasta i niejednokrotnie w dużym stopniu decyduje o uzyskanym wyniku.
W obrębie danych dyscyplin sportu pojawiają się specyficzne wymogi stawiane przed zawodnikami, także te, które dotyczą wyglądu ciała.
Niektórym sportowcom zależy na zbudowaniu masy mięśniowej, zaś inni za cel stawiają sobie redukcję tkanki tłuszczowej.
W dążeniu do uzyskania sukcesów sportowych zawodnicy dyscyplin, w których znaczenie ma masa – i wygląd – ciała próbują więc dostosować swój skład ciała oraz wygląd do stawianych przed nimi wymagań.

Bardzo często młodziutkie osoby, którym stawia się za cel osiągnięcie danej formy, odbierają te komunikaty jako cel, który kolejno będzie świadczył o “wartości” jej jako zawodnika…i człowieka. Wystarczy wyobrazić co dzieje się w głowie nastolatki, której nakazuje się, aby schudła, bo jest “za gruba” do osiągnięcia sukcesu w sporcie.

Dlaczego nacisk na szczupłą sylwetkę w dyscyplinach artystycznych jest tak duży?

W dyscyplinach, w których dużą rolę odgrywają wrażenia estetyczne lub znaczenie ma uzyskanie konkretnej masy ciała obserwuje się szereg zaburzeń odżywiania.
Zawodnicy dążą do uzyskania idealnych proporcji ciała, by jak najlepiej zaprezentować się podczas pokazu czy zawodów.

W dyscyplinach tych oceniane są m.in. wrażenia artystyczne, zatem zawodnicy chcą jak najpiękniej się zaprezentować. Niektórzy sportowcy naturalnie posiadają szczupłą sylwetkę i wygląd pożądany w omawianych dyscyplinach. Dla innych zaś osiągnięcie wymarzonej sylwetki może stanowić problem i wymagać większego nakładu pracy. Niejednokrotnie presja otoczenia i pogoń za wymarzoną sylwetką przyczyniają się do stosowania restrykcyjnych diet, powstawania nieprawidłowych nawyków żywieniowych, a co za tym idzie właśnie zaburzeń odżywiania, niosących za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Co ważne w tym kontekście to to, że nie sama chęć uzyskania szczupłej sylwetki jest problematyczna, ale sposób podejścia do tego tematu.

Ciało staje się sposobem na to, by niejako “kontrolować” swój sportowy progres i osiągać więcej. W momencie, kiedy zawodnik zaczyna przesadnie kontrolować ciało, decydując się na drastyczne zmiany w diecie – zarówno jedzenie, jak i koncentracja na ciele staje się obsesyjna.

Gdy za bardzo chcesz schudnąć i przekształca się to w obsesję

W celu uzyskania wymarzonej sylwetki dziewczęta korzystają z różnych środków i rozwiązań.
Wyznaczają sobie intensywniejszy niż dotychczas plan treningowy. Podejmują się restrykcyjnych diet nakierunkowanych na zmniejszenie masy ciała poprzez obniżoną podaż energii w ciągu dnia. Często również stosują głodówki, rezygnują z regeneracji organizmu, sądząc, że to wspomoże osiągnięcie celu. Wybór takiej drogi do sukcesu uwarunkowany jest przekonaniem, że umożliwi poprawę wydolności fizycznej, a efektywność prezentacji oraz całości wrażeń towarzyszących występowi będzie na wyższym poziomie.

Natomiast w rzeczywistości jest zwykle odwrotnie. Po krótkotrwałym efekcie WOW, zachowanie bardzo niskiej masy ciała staje się wyzwaniem i “koniecznością” w głowie osoby chorej. Jako zawodnik “traci wartość” w swoich oczach, jeśli sylwetka nie jest idealna, a i w stosunku do niej wymagania są coraz większe. Oczywiście nie jest to fakt, a wyobrażenia podsunięte przez chorobę.

Niskie poczucie wartości i uzależnianie głębokiego poczucia własnej wartości oparte jest na realizowaniu schematów – dotyczących reżimów treningowych i jedzeniowych.

Nie tylko te osoby, które jako dzieci były niepewne siebie, mogą być bardzo podatne na chorobę, ale także osoby, które mają obciążenie genetyczne problemami żywieniowymi, przeżyły różnego rodzaju traumy i przykre doświadczenia. Stworzenie wspomnianych schematycznych zachowań chorobowych pogłębia problem zaburzeń odżywiania.

Nacisk na szczupłą sylwetkę jest tak duży, że zawodnicy nie myślą nawet o tym, jakie może to stanowić zagrożenie dla zdrowia. W chorobie z kolei, bardzo często zagrożenia dla zdrowia nie są traktowane poważnie ani priorytetowo przez osoby chore. Niestety, niezależnie od tego, czy dana osoba jest na nie gotowa, czy też nie – obserwuje się szereg problemów zdrowotnych, które rzutują na dalszy rozwój organizmu.

Jednym, można śmiało stwierdzić, że początkowym etapem jest wystąpienie Triady Atletek.

Czym jest triada atletek?

Zjawisko szczególnie widoczne jest u młodych dziewcząt. Trening o wysokiej intensywności, natężeniu pracy może skutkować wystąpieniem zespołu triady. Jego przyczyną jest niepokrycie zapotrzebowania organizmu na energię, intensywne treningi, dążenie do osiągnięcia sukcesu oraz związany z tym wszystkim stres. O triadzie więcej przeczytasz tutaj.

A co się stanie, jeśli wpadłaś w sidła i problem dotyczy również Ciebie?

Objawy, które mogą Tobie towarzyszyć to:

• problemy menstruacyjne,
• zaburzenia odżywiania (klik)
• obniżona gęstość kości

Zespół ten odnosi się do upośledzonego funkcjonowania mechanizmów fizjologicznych, pojawiających się problemów menstruacyjnych, obniżenia odporności organizmu oraz pogorszenia stanu kości.

Nieodpowiedni bilans energetyczny może przyczynić się do czerpania energii przez organizm kosztem beztłuszczowej masy ciała, co sprawi, że Twoje zdolności wysiłkowe obniżą się. Dochodzi także do obniżenia zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie.

Poza tym dysproporcja między zasobami energii oraz jej wykorzystaniem doprowadzić może również do innych niekorzystnych powikłań m.in. obniżonego stężenia glukozy, insuliny, a także zmniejszenia dobowego profilu leptyny (hormonu, który informuje nas o stanie sytości) we krwi.

Co dalej?

Poza triadą organizm będzie z czasem manifestował w bardzo różny sposób głębokie niedożywienie energetyczne. O fizjologicznych następstwach przewlekłego deficytu energetycznego powstanie kolejny wpis.

Czy presja szczupłej sylwetki jest tego warta?

W wyniku zmniejszonej podaży kilokalorii w ciągu dnia, rzeczywiście Twoja masa ciała ulega zmniejszeniu. Natomiast, czy sukces w uzyskaniu mniejszej masy ciała jest najważniejszy i zadowalający? Odpowiedź na to pytanie brzmi tak, jedynie wówczas, gdy redukcja masy ciała przebiega rozsądnie, w sposób kontrolowany i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

Natomiast jeśli walka o szczupłe ciało staje się obsesją i sięgamy po niekonwencjonalne metody i środki, musimy mieć na uwadze to, że obniżeniu ulega również wydolność fizyczna, co przedkłada się na zmniejszenie efektywności treningu. A przecież nie na tym nam zależy. Efektywność na treningu to jednak czubek góry lodowej, bo wyniszczenie organizmu będzie wprost proporcjonalne do czasu i intensywności trwających zaburzeń. Problemy obejmujące układ krążenia, hormonalny, kostny, układ ruchu i tak naprawdę każdy układ organizmu – będą objawiały się z czasem, a skutki będą ciągnęły się przez wiele lat. Wiele z nich jest niemożliwa do odwrócenia.

Co zrobić, by problem zaburzeń odżywiania w dyscyplinach artystycznych zniknął?

Niezwykle istotne jest to, by zawodnicy posiadali podstawową wiedzę na temat żywienia w sporcie, specyfiki wysiłku swojej dyscypliny sportowej, po to, by dostarczyć odpowiedniej podaży energii do pracy mięśni przed treningiem, zwiększyć jego efektywność oraz przyspieszyć proces regeneracji organizmu po intensywnym wysiłku fizycznym.

Chcąc osiągnąć wysokie wyniki w sporcie, powinno się kompleksowo podchodzić do tematu treningu, żywienia oraz regeneracji. Kluczowym aspektem jest zatem edukacja żywieniowa zawodników, trenerów, rodziców oraz czerpanie wiedzy z rzetelnych źródeł. Powinniśmy szukać rozwiązań wspomagających rozwój kariery sportowej, a nie metod szybkich i narażających zdrowie zawodnika.

Wskazówka dla Ciebie 

Jeśli uprawiasz balet, taniec, łyżwiarstwo figurowe, pływanie synchroniczne i chcesz posiadać szczupłą sylwetkę, stosuj dobrze zbilansowaną dietę, bądź aktywna fizycznie i odpoczywaj. Jeśli widzisz w swoim otoczeniu oznaki niezdrowej rywalizacji dotyczącej sylwetki oraz presję na bycie “chudą” – szukaj wsparcia. Zasugeruj opiekunom w klubie zorganizowanie wykładu dotyczącego rozsądnej diety w sporcie.

Jeśli dotyczy Ciebie ten problem – poszukaj wsparcia psychologicznego i dietetycznego jak najszybciej!

Źródła:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24667278
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29722578
• Fitzgerald M., Waga sportowa, Inne spacery- Sembrador, Zielonka, 2012, s. 103.
• Frączek B., Wzory żywienia polskich sportowców w kontekście częstości spożycia i preferencji pokarmowych, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków 2013, s. 5-11.
• Kostrzewa-Tarnowska A., Człapka- Matyasik M., Bajerska J. Zaburzenia odżywiania u pływaczek synchronicznych , Żywienie Człowieka i Metabolizm, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2009, 331-332.
• Leszczyński B., Wspomaganie w sporcie, rekreacji, turystyce aktywnej, Uniwersytet Przyrodniczo- Humanistyczny w Siedlcach, 2014, s. 72-74.